Ekuilibri i Nashit eshte nje koncept qendror ne teorine e lojes i prezantuar nga matematikani dhe ekonomisti John Nash. Nenkupton nje gjendje stabile ne nje nderveprim strategjik, ku cdo lojtar ka veprimin e tij te preferuar duke marre parasysh veprimet e tjereve. Ne ekuilibrin e Nashit, asnje lojtar nuk ka nje stimul per te ndryshuar strategjine e tij vetem duke e pare sjelljen e lojtareve te tjere.
Ekuilibri i Nashit perdoret ne shume fusha si ekonomia, sociologjia, politika, biologjia evolutive, dhe inteligjenca artificiale. Koncepti lejon analizen dhe parashikimin e sjelljes se lojtareve ne situata strategjike dhe eshte i rendesishem per te kuptuar zgjedhjet e aktoreve ne nderveprime komplekse.
Per te kuptuar me mire kete koncept, merret nje shembull i thjeshte. Kur supozohet se ka dy lojtare, A dhe B, te cilet mund te zgjedhin midis dy veprimeve: "te bashkepunojne" ose "te tradhtojne". Per cdo kombinim te veprimeve, secili lojtar ka nje fitim te caktuar. Ekuilibri i Nashit ndodh kur lojtaret zgjedhin veprimet e tyre te preferuara, duke marre parasysh veprimet e tjereve, dhe nuk kane asnje arsye per te ndryshuar strategjine e tyre vetem.
Si shembull standard per ta sqaruar thjesht se kur ndodh Ekuilibri i Nashit eshte situata e njohur si "Dilema e te Burgosurit". Kur supozohet se dy persona jane te arrestuar dhe te burgosur per nje vepre te dyshuar te rende, dhe prokurori ka prova te mjaftueshme per te pershkallezuar akuzat ndaj tyre. Prokurori i ofron secilit prej tyre nje propozim:
- Nese te dy bashkepunojne dhe pranojne akuzat, ata do te denohen me nje kohe te shkurter burgimi.
- Nese njeri prej tyre pranon akuzat dhe tjetri i mohon ato, ai qe ka pranuar do te lirohet plotesisht nga akuzat, ndersa tjetri do te perjetoje nje denim te rende burgimi.
- Nese te dy mohonin akuzat, atehere ata do te denoheshin me nje kohe burgimi me te shkurter ne krahasim me denimin nese do te pranonin akuzat.
Dilema e burgosurit lind nga konflikti midis interesave te individeve. Per secilin prej tyre, propozimi i marre per te pranuar akuzat dhe te bashkepunoje eshte me i favorshem nese tjetri e mohon akuzat. Megjithate, nese te dy mohonin akuzat, ata do te perjetonin nje denim me te rende se nese te dy pranonin akuzat. Per shkak te kesaj, dy persona perfundojne ne nje situate ku, duke vepruar ne menyre racionalisht, ata mohonin akuzat dhe rezultojne me nje denim te rende burgimi per secilin prej tyre.
Dilema e burgosurit ilustron nje paradoks interesash ku bashkepunimi dhe krijimi i nje marreveshjeje te perbashket mund te ishin me avantazhuese per te dy lojtaret, por konflikti i interesave individuale i pengon ata nga arritja e nje rezultati optimal. Kjo situate theksuar ne dilemen e burgosurit sherben si model per te kuptuar fenomene te ngjashme te konfliktit te interesave ne nderveprime te tjera sociale dhe ekonomike.
Tani gjithe kete koncept torik vendosnje ne perspektive dhe ne kosntalacion te manovrimeve politike ne vend, dhe besoj shume lehte do te nenkuptohet cka ndodh apo me sakt pse po ndodhen ashu sic ndodhen!
No comments:
Post a Comment